Garść ciekawostek o mózgu.
Skąd się wziął? Czy jest źródłem
naszej osobowości i kształtuje nasze zachowanie? Jak wygląda mózg osoby chorej
na Alzheimera?
Mózg, narząd mieszczący w sobie umysł i świadomość.
Ten ludzki, jest całkiem sporych rozmiarów, ale rośnie i
rozwija się w większości już po urodzeniu. Arystoteles powiedział kiedyś, że
człowiek to zwierzę społeczne. Psychologowie społeczni uznają, że to właśnie jego
rozmiarom zawdzięczamy naszą szeroko pojmowaną działalność społeczną, jesteśmy
w stanie kierować jednocześnie wieloma przyjacielskimi kontaktami.
Jak narodził się nasz mózg?
Nasi przodkowie żyli na drzewach i możemy sobie wyobrazić,
że to wcale nie było łatwe. Po pierwsze musieli się do takiej rzeczywistości
dostosować, a porównując inne naziemne ssaki do naszych nadrzewnych przodków
możemy stwierdzić, że egzystencja tych drugich była zdecydowanie bardziej
wymagająca, a ich radzenie sobie musiało wykraczać poza zwykłe umiejętności śmiertelnika
mieszkającego w norze. Ich świat był barwny, skomplikowany i stereoskopowy.
Oczy małp musiały niejako nauczyć się rozpoznawać trójwymiarową przestrzeń,
żeby prawidłowo oceniać odległości na i między drzewami. Około 2-3 mln lat temu
zrzekliśmy się życia w dżungli na rzecz niebezpiecznej, nieobliczalnej
afrykańskiej sawanny, co w konsekwencji doprowadziło do wielu istotnych zmian,
między innymi diety naszych przodków, którzy leśne owoce zamienili na
upolowane, całkiem dobrze strawne mięso. Układ pokarmowy ewoluował, a my
zyskaliśmy znacznie więcej energii, którą musieliśmy jakoś spożytkować – to umożliwiło
rozwój tak skomplikowanego narządu, jakim jest mózg. Ponadto oczywiste jest, że
zmieniły się proporcje naszego ciała, już nie potrzebowaliśmy długich jelit
zdolnych do trawienia roślinnego pokarmu, nasze barki poszerzyły się, a płuca
rozrosły. W czasach nowoczesnej mięsożernej
konsumpcji niezwykle cenny okazał się szpik kostny dużych ssaków, bogaty w substancje odżywcze, między innymi w fosfor niezbędny do budowy tkanki
mózgowej. Problem polegał na jego dostępności, ponieważ kości tychże ssaków
były twarde i masywne, trudno było je połamać, by uzyskać cenny płyn. Człowiek
rozwiązał ten problem w niezwykle inteligentny sposób, wynalazł naturalne narzędzia,
dzięki którym w łatwy sposób mógł uzyskać szpik. Nasza mięsożerność nie
spowodowała jednak, że całkowicie zapomnieliśmy o roślinach. Kobiety, obciążone
wychowywaniem potomstwa, zaczęły specjalizować się w poszukiwaniu pokarmu
roślinnego, natomiast mężczyznom przypadł obowiązek polowania i zdobywania
mięsa. Wkrótce pojawiła się kolejna ważna umiejętność: ujarzmienie ognia, a co za tym idzie odpowiednie
przygotowywanie potraw, które po obróbce termicznej były pozbawione wszelkiej
maści nieprzyjaciół, czyli pasożytów. Ilość pochłanianych kalorii stanowiła
zdecydowaną nadwyżkę w stosunku do trybu życia. Zwierzęta znajdujące się w
takiej sytuacji gromadzą materiał zapasowy, np. w postaci poroża. Jednak
wyobraźmy sobie naszego przodka z porożem próbującego upolować jakiegoś
zwierzaka. Nie byłoby to zbyt poręczne rozwiązanie. W ten sposób zaczął
kształtować się nasz mózg, a wraz z nim pojawiły się emocje, i inteligencja.
Według koncepcji MacLeana najstarsza część naszego mózgu, czyli pień mózgu,
należy do gadów (mózg gadzi), który był odpowiedzialny za najprostsze reakcje
umożliwiające przeżycie, ochronę siebie i gatunku: np. eksploracja otoczenia.
Następnie pojawił się mózg paleossaków, zawierający układ limbiczny odpowiedzialny
za reakcje emocjonalne. Rozwinęły się takie formy aktywności jak zabawa,
komunikacja wokalna czy tworzenie więzi emocjonalnych. Ostatecznie wykształcił
się mózg neossaków, z charakterystyczną korą nową, która stanowi ośrodek naszej
inteligencji, umożliwia logiczne myślenie, posługiwanie się mową i warunkuje
abstrakcyjne myślenie.
Mózg nadaje nam osobowość?
We wrześniu 1848 roku na budowie kolei w USA miała miejsce
słynna wśród psychologów i neurologów eksplozja. Dlaczego znana? Być może
słyszałeś o przypadku Phineasa Gage’a, któremu w wyniku wybuchu gruby metalowy
pręt (o długości 1metra, średnicy 3 cm i wadze 6 kg) przebił się przez czaszkę
w taki sposób, że przeżył, a nawet pozostał przytomny. Po krótkiej
rekonwalescencji, Phineas wrócił do pracy, jednak po wypadku, podczas którego
została uszkodzona kora nowa stał się zupełnie innym człowiekiem, jego
osobowość diametralnie się zmieniła. Przed tym wydarzeniem był niezwykle
odpowiedzialnym i pracowitym człowiekiem, natomiast po stał się naiwny,
nieodpowiedzialny, kapryśny, wulgarny, porywczy, gdyż uszkodzenie kory oczodołowej
powoduje zmniejszenie wszelkiego hamowania, brak kontroli własnych działań,
brak odpowiedzialności za konsekwencje działania oraz obniżona reakcja na karę.
Lewa półkula odpowiada za emocje pozytywne, a prawa za
negatywne.
Osoby z uszkodzoną prawą półkulą, nawet po ciężkich
wypadkach często przejawiają nieuzasadnioną wesołkowatość i skrajny optymizm,
ponieważ wszelkie funkcje mózgowe przejmuje półkula lewa, która generuje
głównie stany pozytywne. Po uszkodzeniu półkuli lewej chorzy zazwyczaj
pogrążają się w głębokiej depresji, gdyż główną rolę zaczyna pełnić negatywna
półkula prawa. Czy tak jest rzeczywiście, w 1992 roku postanowił sprawdzić
Davidson. Osobom badanym, pierwszej grupie pokazał wesoły i pozytywny film, a
drugiej film smutny o amputacji kończyn. Okazało się, że faktycznie ekspresja
emocji negatywnych była silniejsza w prawej półkuli, a pozytywnych w lewej.
Podsumowując, nieprawidłowe funkcjonowanie naszego mózgu
zniekształca naszą osobowość, zmienia ją.
Jak wygląda mózg osoby chorej na Alzheimera?
Mózg takiej osoby ma charakterystyczny wygląd: kora nowa
okalająca mózg kurczy się (upośledzenie myślenia, planowania i pamięci),
podobnie hipokamp, który stopniowo zanika, komory mózgu znacznie powiększają się,
co można zaobserwować na powyższej ilustracji.
Hipokamp to ważna struktura mózgu, która bierze udział w
procesach pamięciowych. Jego zanik, zmniejszanie się i degradacja skutkują
amnezją następczą, która upośledza zapamiętywanie, amnezją wsteczną- trudności
w przypominaniu oraz lukami pamięciowymi dotyczących ostatniego okresu.
Źródło informacji: "Zrozumieć mózg" dodatek do Polityki, wydanie specjalne
Źródło grafiki: ulica-mrozonych-truskawek.blogspot.com
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz